Πρώην διπλωμάτης (1975-1981), ο Βρετανός λέκτορας του Ιονίου Πανεπιστημίου, Γουίλιαμ Μάλινσον, ο οποίος ζει μόνιμα στην Ελλάδα, στο εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του «Πικρές Ελιές» -που κυκλοφόρησε πριν από λίγες ημέρες από τις εκδόσεις της Εστίας- ανατρέχει στην ιστορία της Κύπρου και τις ποικίλες περιπέτειες που ο λαός τής μαρτυρικής Μεγαλονήσου βίωσε, ενώ στη συνέντευξή του στην «Ε» μιλά και για το σήμερα, το Αιγαίο, το Καστελόριζο, τα πετρέλαια, την ελληνοκυπριακή προσέγγιση με το Ισραήλ και τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.Πρώην Βρετανός διπλωμάτης, ο Γουίλιαμ Μάλινσον καταγράφει στο βιβλίο του «Πικρές Ελιές» (εκδ. Εστία) μερικές πικρές αλήθειες για την Κύπρο.
Από τη διπλωματία γιατί φύγατε;
«Ισως παραήμουν ευθύς χαρακτήρας για διπλωμάτης. Αν και ο σοβαρότερος λόγος ήταν η αίσθηση ότι η Βρετανία είχε πάψει πλέον να είναι ανεξάρτητη, συνεπώς, στο υπόλοιπο της καριέρας μου, δεν θα δούλευα για την πατρίδα μου αλλά για την Αμερική…».
Και πώς φτάσατε στη συγγραφή ενός βιβλίου με θέμα την Κύπρο;
«Οταν βρέθηκα το 1994 με υποτροφία στην Ελλάδα για το διδακτορικό μου, που ήταν σχετικό με τον Ψυχρό Πόλεμο, ανακάλυψα ένα έγγραφο του 1975, υπαγορευμένο από τον επικεφαλής του Φόρεϊν Οφις, το οποίο έλεγε: “Πρέπει να διαιρέσουμε τους Ελληνες και τους Τούρκους”. Δεν πίστευα στα μάτια μου, οπότε αποφάσισα να το ερευνήσω περισσότερο. Στην πορεία συνειδητοποίησα τη σημασία του θέματος της Κύπρου, παρότι οι Ελληνες μάλλον τείνουν να το αποφεύγουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο θέμα της παροχής των ντοκουμέντων για την Κύπρο, οι Ελληνες με δυσκόλεψαν περισσότερο από τους Βρετανούς!».
Για ποιο λόγο οι Ελληνες «ζορίζονται» με το θέμα της Κύπρου;
«Επειδή υπάρχουν πολλοί “σκελετοί στο ντουλάπι τους”.Προσωπικότητες του δημόσιου βίου που έκαναν πολύ άσχημα πράγματα στο θέμα της Κύπρου και είναι ακόμη εν ζωή… Επίσης, η ελληνική ιντελιγκέντσια και οι πολιτικές τάξεις δεν θέλουν να αναφέρονται ιδιαίτερα στο θέμα, επειδή υπήρξαν φορές στο παρελθόν που η “κυπριακή ουρά έσερνε το ελληνικό σκυλί”: η ιστορία του Μακάριου, η ιστορία της τουρκικής εισβολής, η ιστορία της χούντας κλπ. δημιούργησαν ένα κλίμα στην Ελλάδα όχι ευνοϊκό για δημόσιες συζητήσεις σχετικά με την Κύπρο. Υπάρχει μια διάθεση να κρατιούνται χαμηλοί τόνοι κι ένας λόγος που συμβαίνει αυτό είναι, κατά την ταπεινή μου άποψη, ο φόβος της Τουρκίας».
Φόβος για ποιο πράγμα;
«Για αύξηση της στρατιωτικής επιθετικότητας της Τουρκίας. Οι Τούρκοι κατόρθωσαν να συνδέσουν το θέμα της Κύπρου με το θέμα του Αιγαίου. Γι’ αυτό η ελληνική κυβέρνηση δεν θέλει το ένα θέμα να επηρεάζει το άλλο. Ενώ, αντίθετα, η τουρκική επιθυμεί να εξετάζονται αυτά μαζί. Για να το πω πιο ωμά, χρησιμοποιώντας “ορολογία Κίσινγκερ”, η τουρκική κυβέρνηση κρατάει την ελληνική από τα αρχ…α…».
Δηλαδή, εάν η Ελλάδα αποφασίσει ένα πρωί να σηκώσει τους τόνους στο θέμα της Κύπρου, τι θα γίνει;
«Θα υπάρξει ένταση, ίσως υπάρξουν “καινούργια Ιμια”, ίσως κάτι χειρότερο».
Αρα, λέτε ξεκάθαρα ότι η Ελλάδα φοβάται την Τουρκία.
«Δεν ακούγεται πολύ ευχάριστο, αλλά ναι».
Θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα διαφορετικά εάν, τα 37 χρόνια που μεσολάβησαν από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, η Ελλάδα κυβερνιόταν από πιο ισχυρές προσωπικότητες, πολιτικούς, διπλωμάτες κλπ.;
«Θεωρώ ότι στο θέμα της Κύπρου, όλα αυτά τα χρόνια, υπήρξε από την πλευρά της Ελλάδας μια έλλειψη επιμονής. Από τη μια είχες τη δημόσια ρητορική του Ανδρέα Παπανδρέου, μπλα-μπλα-μπλα, μετά την ήπια προσέγγιση του Καραμανλή στη Ρωσία, αλλά κάπως αυτά δεν συνδυάστηκαν ποτέ. Κι αυτό είναι χαρακτηριστικό της Ελλάδας: οι Ελληνες δεν δείχνουν διάθεση να ενεργήσουν ομαδικά, πριν φτάσει το τελευταίο λεπτό. Κυρίως για κομματικούς λόγους. Βέβαια, για να είμαι δίκαιος, η Ελλάδα δεν ελέγχει απολύτως το τι συμβαίνει».
Για ποιο λόγο;
«Υπάρχουν τεράστια συμφέροντα, αυτή τη στιγμή με το θέμα του πετρελαίου γίνονται πολλά στο παρασκήνιο με την Κύπρο, την Ελλάδα, το Ισραήλ, την Τουρκία, όπως π.χ. το Καστελόριζο, με την Τουρκία να διεκδικεί τις περιοχές γύρω από αυτό, διεκδίκηση που φαινομενικά δεν έχει σχέση με την Κύπρο αλλά φυσικά εντάσσεται στη γενικότερη τουρκική εξωτερική πολιτική. Ενώ υπάρχουν κι εκείνοι που δεν έχουν κάνει ακόμη την εμφάνισή τους αλλά σίγουρα θα την κάνουν στον επόμενο γύρο, διεκδικώντας πρόσβαση στα πετρελαϊκά αποθέματα της περιοχής: οι Ρώσοι. Οπότε, για να είμαι δίκαιος με τους Ελληνες, υπάρχουν διπλωμάτες που γνωρίζουν τι ακριβώς συμβαίνει, αλλά γνωρίζουν επίσης ότι οι Αγγλοσάξονες υποστηρίζουν την Τουρκία περισσότερο από την Ελλάδα. Κι ότι αν τα πράγματα φτάσουν σ’ ένα κρίσιμο σημείο, η Αμερική και η Βρετανία στο τέλος θα πάνε με το μέρος της Τουρκίας. Παράλληλα, η Ευρώπη είναι αδύναμη. Δεν έχει δείξει το κουράγιο που απαιτείται για να παίξει ρυθμιστικό ρόλο σε όλα αυτά».
Πρόσφατα, με αφορμή το πετρέλαιο, υπήρξε προσέγγιση Κύπρου-Ισραήλ.
«Νομίζω ότι η Τουρκία θα χρησιμοποιήσει τη συγκεκριμένη προσέγγιση για να διαιρέσει την Ελλάδα και την Κύπρο. Βέβαια, και ο Παπανδρέου “χόρεψε πολύ” με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Νετανιάχου. Θεωρώ ότι ήταν ένας “χορός τακτικής”…».
…ο οποίος δεν βοήθησε την Ελλάδα;
«Οχι, επειδή εκνεύρισε τον Ερντογάν. Είναι καλή ιδέα να ερεθίζεις τον Ερντογάν; Εντάσσεται στα συμφέροντα της Ελλάδας να είναι πάρα πολύ κοντά στο Ισραήλ ή μήπως είναι καλύτερο να κρατά κάποιες αποστάσεις;».
Πώς αντιμετωπίζει η Ελλάδα την προσέγγιση Κύπρου-Ισραήλ;
«Προφανώς η Ελλάδα θέλει να διασφαλίσει ότι η Κύπρος δεν θα κάνει κάτι που θα προκαλέσει προβλήματα σε σχέση με τις τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο, όπως π.χ. συμβαίνει ήδη με το Καστελόριζο. Η Ελλάδα προς το παρόν δεν μπορεί να εξορύξει το δικό της πετρέλαιο, π.χ. στη Λήμνο, αφού η Τουρκία απειλεί. Συνεπώς η Ελλάδα ασφαλώς και θα επιδιώξει να εκμεταλλευτεί το τι κάνει η Κύπρος, κρατώντας όμως το Αιγαίο “εκτός”».
Και η Τουρκία; Πώς θα διαχειριστεί τη νέα κατάσταση;
«Η Τουρκία, εξαιτίας αυτής της προσέγγισης και εξαιτίας των πετρελαίων, θα γίνει πιο εχθρική απ’ ό,τι ήδη είναι. Θα προσπαθήσει να κερδίσει όσο περισσότερα μπορεί, και αυτό θα αυξήσει την ένταση».
Ποιος θα ήταν ο ιδανικός, κατά την άποψή σας, τρόπος χειρισμού της όλης κατάστασης από την Ελλάδα;
«Να υποστηρίξει αυτό που κάνει η Κύπρος. Βέβαια φοβάμαι ότι ίσως η Κύπρος προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την προσωρινή κόντρα Τουρκίας – Ισραήλ. Ωστόσο, μην ξεχνάτε ότι οι δύο χώρες συνεχίζουν να έχουν μεταξύ τους στρατιωτικές συμφωνίες, ενώ η Αμερική και η Βρετανία δουλεύουν πολύ πολύ σκληρά για να εξασφαλίσουν ότι οι ισραηλινοτουρκικές σχέσεις θα συνεχίσουν στο στρατιωτικό επίπεδο, αν και όχι δημοσίως. Και δεν ξέρουμε πόσο θα κρατήσει αυτή η δημόσια εχθρότητα».
Δηλαδή, πιθανόν η Κύπρος να παγιδευτεί υπερεκτιμώντας αυτήν τη φαινομενική κόντρα Τουρκίας – Ισραήλ;
«Θα μπορούσε. Αλλά γεγονός είναι ότι η Κύπρος βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο: και αυτή τη φορά όχι μόνο για γεωπολιτικά παιχνίδια αλλά και για πετρελαϊκά. Και πάλι υπάρχει ένα γαϊτανάκι: Τουρκία, Κύπρος, Ισραήλ (που σημαίνει Λίβανος και Συρία), την ίδια στιγμή έχουμε κάποια “προβληματάκια” στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, ενώ δεν είμαι σίγουρος ότι η Αμερική και η Βρετανία έχουν καταλήξει σε μια δική τους πολιτική, αφού πιθανότατα περιμένουν να δουν πού θα “κάτσει η μπίλια” σε όλα αυτά που συμβαίνουν. Ταυτόχρονα η γαλλο-γερμανική πολιτική είναι διαφορετική από την αγγλοσαξονική, ιδίως στη Βόρεια Αφρική, ενώ η Ρωσία δρα αργά, υπομονετικά, σταθερά και μεθοδευμένα, όπως πάντοτε έκανε στην ιστορία της, περιμένοντας ενδεχομένως να επωφεληθεί από την όλη σύγχυση που επικρατεί. Ιστορικά, οι Ρώσοι θεωρούσαν πάντοτε την πρόσβασή τους στη Μεσόγειο εξαιρετικά σημαντική. Μην ξεχνάτε ότι οι Ρώσοι εναντιώθηκαν απόλυτα στο σχέδιο Ανάν και θα το ξανακάνουν εάν δουν ότι θίγονται τα συμφέροντά τους, τα οποία στην Κύπρο είναι τεράστια. Ημουν εκεί πριν από λίγες μέρες και μπορούσες να δεις τους Ρώσους παντού. Οι Ρώσοι είναι εκεί και περιμένουν. Απλώς οι Αμερικανοί παίζουν ντραφτ, όπου ενεργείς γρήγορα, ενώ οι Ρώσοι σκάκι, όπου σκέφτεσαι πολύ πριν κάνεις την κίνησή σου. Η Ρωσία είναι πολύ έξυπνη στην εξωτερική της πολιτική. Μερικές φορές, όταν θεώρησε αναγκαίο, υποστήριξε και την Τουρκία. Αλλά το μεγάλο πετρελαϊκό παιχνίδι που πλέον παίζεται συνδέεται με την Κύπρο. Αν δεις το χάρτη, η εικόνα είναι φρικτή».
Τι εννοείτε με το «φρικτή»;
«Εννοώ ότι είναι γεμάτη από αγωγούς πετρελαίου και αερίου. Ο ένας πηγαίνει στην νότια Ιταλία, ο Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη συνεχίζει να μην είναι έτοιμος, τον οποίο ο Γιώργος Παπανδρέου δυστυχώς δεν υποστήριξε όσο θα έπρεπε. Οι Ρώσοι τα βλέπουν όλα αυτά και είναι θυμωμένοι. Επίσης, η Ρωσία προμηθεύει την Ευρώπη με αέριο αλλά αυτό είναι το όπλο της και μπορεί να απειλήσει να “κλείσει τη στρόφιγγα” εάν δει να απειλούνται τα συμφέροντά της στη Μεσόγειο. Η Ρωσία συνήθως υποστηρίζει την επίσημη θέση της κυπριακής κυβέρνησης. Η Ρωσία συνήθως δεν υποστηρίζει την ισραηλινή πολιτική εναντίον των Παλαιστινίων. Αυτό που θα ήθελε η Ρωσία, στον επόμενο “γύρο”, σε λίγους μήνες, είναι να εκμεταλλευτούν οι ρωσικές εταιρείες το αέριο στα νερά της Μεσογείου. Τώρα υπάρχει μια αμερικανική εταιρεία που έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον και μια ισραηλινή. Θα υπάρξουν και άλλες στο μέλλον: γερμανικές, γαλλικές, ρωσικές κ.ά. Συνεπώς η κυπριακή πλευρά θα πρέπει να έχει καλές σχέσεις με όλους. Θυμήσου τον Μακάριο, πώς ισορροπούσε ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση».
Η Ελλάδα θα έπρεπε να είναι πιο δυναμική στο θέμα της εκμετάλλευσης των ενεργειακών της αποθεμάτων;
«Κατά την άποψή μου, η Ελλάδα θα έπρεπε να ζητήσει πολύ μεγαλύτερη βοήθεια από τη Ρωσία για πετρελαϊκές έρευνες. Παραδοσιακά, αφήνοντας έξω την ιδεολογία και τα υπόλοιπα, η Ρωσία έχει υπάρξει η λιγότερο εχθρική μεγάλη δύναμη απέναντι στην Ελλάδα. Η Ρωσία τώρα έχει λόγους να μην εμπιστεύεται την Ελλάδα. Στη διάρκεια της κρίσης η Ρωσία προσφέρθηκε να δώσει ένα μεγάλο φθηνό δάνειο, το οποίο ίσως οδηγούσε στην αποφυγή του ΔΝΤ. Ο Παπανδρέου είπε “όχι”, απέρριψε την προσφορά, με τη δικαιολογία ότι θα βρισκόμασταν κάτω από τον έλεγχο των Ρώσων. Είναι άραγε βέβαιο ότι θα βρισκόμασταν κάτω από το ρωσικό έλεγχο με τον ίδιο τρόπο που βρισκόμαστε τώρα κάτω από τον έλεγχο του ΔΝΤ; Δεν είμαι αριστερός, απλώς προσπαθώ να ακολουθήσω την κοινή λογική. Συνεπώς, η διπλωματία της ελληνικής πλευράς με τη Ρωσία δεν μελετήθηκε τόσο στενά όσο θα έπρεπε και δεν υπήρξε τόσο αποτελεσματική όσο θα μπορούσε. Και ο μόνος λόγος που μπορώ να σκεφθώ είναι η αγγλοσαξονική πίεση και ελληνικά ιδρύματα, όπως το ΕΛΙΑΜΕΠ, με τους κ. Βερέμη και Κουλουμπή, που εκφράζουν την αμερικανική θέση στην Ελλάδα».
Οι πρόσφατες εξεγέρσεις στην Αίγυπτο, την Τυνησία, τη Λιβύη κ.λπ. πώς μπορούν να επηρεάσουν την Ελλάδα;
«Η Ελλάδα πάντοτε προσπαθούσε να ισορροπήσει τις σχέσεις της με τον αραβικό κόσμο και το Ισραήλ. Τώρα, με τη συνεργασία της με το Ισραήλ, το πράγμα μπερδεύεται λιγάκι…»
Η Τουρκία μπορεί να ενδυναμωθεί από αυτές;
«Ναι, επειδή μπορεί να παρουσιαστεί ως ο εγγυητής της σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή».
Η Ελλάδα δεν μπορεί να το κάνει αυτό;
«Η Ελλάδα έχει προσπαθήσει να το κάνει αυτό. Αλλά δεν είναι στη Μέση Ανατολή».
Η Κύπρος είναι;
«Γεωγραφικά, ναι. Διανοητικά, όχι και τόσο. Βέβαια η Κύπρος μπορεί να παρουσιαστεί ως εστία σταθερότητας. Οπως έγινε με την κρίση στον Λίβανο: πόσο χρήσιμη αποδείχθηκε η Κύπρος, όπου συνέρρεαν οι πρόσφυγες κ.λπ.».
Για την ενδεχόμενη ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. τι λέτε;
«Υποστηρίζω τη γαλλογερμανική θέση για μια ειδική σχέση της Τουρκίας με την Ευρώπη. Ασπάζομαι την άποψη του Ζισκάρ Ντ’ Εστέν ότι η ένταξη της Τουρκίας θα είναι το τέλος της Ευρώπης. Αφού η Τουρκία δεν είναι στην Ευρώπη. Επειτα, πώς είναι δυνατόν να υποστηρίζουν η Αμερική και η Βρετανία την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρώπη, όταν η Τουρκία κατέχει μέρος της Ευρώπης, το οποίο δεν αναγνωρίζεται; Αν και είμαι βέβαιος ότι οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί δεν θέλουν δύο επίσημα αναγνωρισμένα κράτη στην Κύπρο, γιατί τότε τι θα γίνει με τις Συνθήκες, τι θα γίνει με τις βάσεις τους στο νησί; Θέλουν μια αδύναμη κεντρική κυβέρνηση ενώ ο μεγαλύτερος φόβος τους, παρότι δεν θέλουν να το παραδεχτούν, είναι η Ρωσία. Συνεχίζουν να διακατέχονται από αυτή την εμμονή».
Συνεπώς, ο Ψυχρός Πόλεμος δεν έχει ακόμη τελειώσει;
«Ασφαλώς και όχι. Αλλωστε και ο Ψυχρός Πόλεμος δεν ήταν για την ιδεολογία, η οποία απλώς αποτελούσε τη δικαιολογία. Ηταν περί συμφερόντων οικονομικών. Κι αυτό συνεχίζεται με έναν πιο μαλακό τρόπο δημόσια αλλά με σκληρό στο παρασκήνιο. Οι Ρώσοι δεν ακούγονται πολύ τον τελευταίο καιρό κι αυτό είναι ενδιαφέρον. Ισως σύντομα στην Κύπρο κάποιες μοσχοβίτικες τρομπέτες ηχήσουν…»
Τους Βρετανούς, οι Κύπριοι πώς τους βλέπουν;
«Τους αρέσει ο βρετανικός τρόπος ζωής, οι βρετανικές ιδέες, η βρετανική οργάνωση, αλλά δεν εμπιστεύονται τις βρετανικές κυβερνήσεις. Και νομίζω ότι έχουν πολύ καλούς λόγους γι’ αυτό. Γνωρίζουν ότι η βρετανική κυβέρνηση είναι σε συνεννόηση με την αμερικανική. Οι Κύπριοι έχουν επίσης πολύ υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και πολύ υψηλό ποσοστό δαπανών για την παιδεία. Το 8% του προϋπολογισμού τους πηγαίνει στην εκπαίδευση ενώ στην Ελλάδα είναι, πόσο, 2-2,5%; Στην πραγματικότητα οι Κύπριοι είναι λίγο παραπάνω Ευρωπαίοι από τους Ελληνες. Δεν είναι Βαλκάνιοι, είναι κοσμοπολίτες. Επίσης, είναι πιο οργανωμένοι από τους Ελληνες ενώ και οι “πελατειακές σχέσεις” που διακρίνουν την ελληνική κοινωνία βρίσκονται στην Κύπρο σε χαμηλότερο επίπεδο· υπάρχει μεγαλύτερη διαφάνεια».
Η Ελλάδα βγήκε κερδισμένη από τη διαχρονική σχέση της με τη Βρετανία και την Αμερική;
«Γενικά, η Ελλάδα δεν υπήρξε τόσο ικανή όσο η Τουρκία στο να κερδίσει τη στρατηγική και πολιτική στήριξη της Βρετανίας και της Αμερικής ή ακόμη και της Γαλλίας και της Γερμανίας. Επειδή τα ελληνικά πολιτικά κόμματα δεν θα συμφωνήσουν ποτέ σε μια κοινή πολιτική. Η Ελλάδα φοβάται να πάρει ρίσκα, να μπλοφάρει, ενώ η κατάσταση απαιτεί κάποια ρίσκα, έστω υπολογισμένα. Η Αμερική είναι στην άλλη άκρη του κόσμου, η Ρωσία είναι δίπλα της. Η Ελλάδα πρέπει να κερδίσει μεγαλύτερη υποστήριξη από τη Ρωσία και, αν χρειαστεί, την Κίνα, για να φτάσει σε λύση με την Τουρκία για την Κύπρο. Βέβαια χρειάζεσαι πολύ σπουδαία διπλωματία για να το πετύχεις αυτό. Η Τουρκία είναι καλύτερη στις διεθνείς δημόσιες σχέσεις, χρησιμοποιεί μεγάλα ξένα γραφεία για να υποστηρίζουν τις υποθέσεις της. Η Ελλάδα είναι πολύ διχασμένη, κοιτά πολύ το τώρα, δεν βλέπει σε βάθος χρόνου και δεν μπορεί να δουλέψει ομαδικά. Υπάρχει και το γνωστό ανέκδοτο με τους Ελληνες και τους Γιαπωνέζους: Ενας Ελληνας είναι θαύμα, ένας Γιαπωνέζος είναι ένας “καθυστερημένος”. Δύο Ελληνες είναι δύσκολοι, δύο Γιαπωνέζοι είναι απλώς βλάκες. Είκοσι Ελληνες είναι καταστροφή, είκοσι Γιαπωνέζοι είναι ένα θαύμα…».
Αρα, τα προβλήματα της Ελλάδας είναι η διχόνοια και ο ατομισμός.
«Και, σε επίπεδο κοινωνίας, η ξενομανία της. Η Ελλάδα έχει τάση να εισάγει οτιδήποτε ξένο, ανεξαρτήτως αν είναι καλό, κακό ή άσχημο. “Είναι ξένο, ω!, πρέπει να είναι καλό! πρέπει να είναι καλύτερο από τα δικά μας!”. Δείτε την υπουργό Παιδείας, τη Διαμαντοπούλου: είναι ένα τέτοιο παράδειγμα στην εκπαίδευση· θα σκοτώσει την εκπαίδευση αν συνεχίσει έτσι! Προσπαθεί να αντιγράψει αγγλοσαξονικές αηδίες, να ρωτάς το μικρό παιδί “ποια είναι η ταυτότητά σου;” κλπ. Υπάρχει καλό εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα, δεν χρειάζεται να εισαχθούν νέες ιδέες, χρειάζεται απλώς να αξιοποιηθούν οι υπάρχουσες. Υπάρχουν όμορφα πράγματα εδώ, όμως οι Ελληνες δεν είναι υπερήφανοι γι’ αυτά, θαυμάζουν πολύ τα ξένα πράγματα. Αλλά αυτός ο θαυμασμός δείχνει κάτι: ότι δεν μπορείς να κάνεις τη διάκριση μεταξύ τού τι είναι πράγματι καλό και τι είναι κακό. Υιοθετούνται θεωρίες από το εξωτερικό στην Ελλάδα και “η πλάκα”, πολλές φορές, είναι ότι η ρίζα αυτών των θεωριών βρίσκεται στην αρχαία Ελλάδα! Θα ήθελα να δω λίγο παραπάνω αυτοσεβασμό στους Ελληνες. Ακούω πολλούς να λένε: “Με το ΔΝΤ χάνουμε τον αυτοσεβασμό μας”. Μα, αυτό έπρεπε να το σκεφτείς είκοσι, τριάντα χρόνια πριν, όχι τώρα! Τι διάολο έκανες τόσο καιρό;»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου