Το ρόδι

«Χίλιοι μύριοι καλογέροι σ' ένα ράσο τυλιγμένοι! Τι είναι;» Το ρόδι!

Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, σ’ όλα τα ελληνικά σπίτια εδώ και πολλούς αιώνες, υποδεχόμαστε τον νέο χρόνο σπάζοντας ένα ρόδι στο κατώφλι της πόρτας μας για καλή τύχη. Είναι επίσης συνηθισμένο δωράκι ένα μεταλλικό ρόδι με κόκκινη κορδελίτσα, για να φέρει ‘γούρι’ για τον νέο χρόνο.

Οι παραδόσεις μας περιλαμβάνουν το σπάσιμο του ροδιού και στους γάμους, για καλή τύχη, γονιμότητα και ευημερία. Πρόκειται για παράδοση που χάνεται στα βάθη της ιστορίας των Ελλήνων, αλλά και άλλων αρχαίων λαών. 

 Σύμφωνα με την ιστορία, η ροδιά είναι ένα από τα αρχαιότερα καλλιεργήσιμα δέντρα. Η ιστορία της ξεκινά από τουλάχιστον το 4000 π.Χ. στην εύφορη Μεσοποταμία. Ο μύθος λέει ότι την προσέφερε στους ανθρώπους η Θεά της γονιμότητας Ίσταρ. Προφανώς, κάπως έτσι ξεκίνησε η συσχέτιση του ροδιού με την γονιμότητα.

Αργότερα, η καλλιέργεια της ροδιάς ταξίδεψε μέχρι την Ασία και φυσικά εξαπλώθηκε και στην Μεσόγειο. Εδώ, ο μύθος λέει ότι την έφερε η γήινη Μητέρα-Θεά Κυβέλη.

Απ’ όπου κι αν περνούσε η ροδιά, οι άνθρωποι την αγαπούσαν και την σέβονταν. Ο καρπός της, το ρόδι, με τα δεκάδες λαμπερά κατακόκκινα σποράκια του, απασχόλησε φιλοσοφικά τους σοφούς της αρχαιότητας και τιμήθηκε από ιερείς, ιέρειες και πιστούς των τότε θρησκειών.  

Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, το ρόδι ήταν σύμβολο γονιμότητας και αναγέννησης. Ο πιο φημισμένος μύθος που σχετίζεται με το ρόδι, είναι αυτός της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Άδη. Σύμφωνα με αυτόν τον μύθο, ο Άδης, αφού άρπαξε την όμορφη Περσεφόνη, της προσέφερε να φάει επτά σπόρους ροδιού, ώστε να την «δέσει» κοντά του. Έτσι, το ρόδι έγινε σύμβολο του ερχομού της Άνοιξης μετά τον κρύο Χειμώνα και έκανε έντονη την παρουσία του στα αρχαία Ελευσίνια Μυστήρια. Μάλιστα, όπως αναφέρεται από τους ιστορικούς της εποχής, οι δημήτριοι ιερείς φορούσαν στεφάνια από κλαδιά ροδιάς κατά την διάρκεια των Μυστηρίων αυτών.

Άλλος ελληνικός μύθος λέει ότι η πρώτη ροδιά φύτρωσε από το αίμα του Ζαγρέα Διονύσου, αλλά σε άλλον μύθο αναφέρεται ότι την πρώτη ροδιά φύτεψε στην Κύπρο η ίδια τη Θεά του έρωτα, η Αφροδίτη.  

Όμως, την ροδιά και το ρόδι βλέπουμε και ως ιερά σύμβολα της Ήρας, της Θεάς των Θεών και Θεάς-προστάτιδας του γάμου και του τοκετού. Ο Παυσανίας στα «Κορινθιακά», περιγράφοντας το άγαλμα της Ήρας, αναφέρει ότι: «η Θεά καθόταν σε θρόνο από ελεφαντόδοντο και χρυσό. Στο διάδημά της ήταν χαραγμένες οι Χάριτες και οι Ώρες, στο ένα της χέρι κρατάει το σκήπτρο και στο άλλο ένα ρόδι».

 ~*~*~

ΤΟ ΡΟΔΙ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΛΑΩΝ 

Παραδόσεις που σχετίζονται με το ρόδι και την ροδιά, βρίσκουμε σε σχεδόν όλους τους αρχαίους πολιτισμούς του κόσμου. Είναι μάλιστα εντυπωσιακό το ότι συναντάται παντού και πάντα με τις ίδιες έννοιες. Αυτή η συμφωνία στις συμβολικές έννοιες, μπορεί ίσως να κατατάξει το ρόδι στα λεγόμενα «αρχέτυπα σύμβολα».

~ Στην αρχαία Ελλάδα, κατά την διάρκεια θρησκευτικών εορτών που σχετίζονταν με την γονιμότητα, μαγείρευαν τα «πολυσπόρια». Σήμερα, είναι γνωστά ως «σπερνά» (βρασμένο στάρι με ξηρούς καρπούς, ζάχαρη και ρόδι). Τα «σπερνά» προετοιμάζονται από τις νοικοκυρές και προσφέρονται σε συγγενείς και φίλους, όταν η οικογένεια έχει χαρές (γάμους, βαφτίσια, ονομαστικές εορτές, κλπ). Στην αρχαία Αθήνα, κατά τα «Θεσμοφόρια», οι γυναίκες έτρωγαν ρόδια για να είναι γόνιμες. Τέλος, συνηθίζονταν να κρεμούν ένα ρόδι στις πόρτες των σπιτιών, για να φέρει ευημερία. Η συνήθεια αυτή επιβιώνει μέχρι σήμερα, σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας.
~ Στην αρχαία Αίγυπτο, τοποθετούσαν ρόδια μέσα στις σαρκοφάγους μαζί με τους νεκρούς. Έχουν βρεθεί ρόδια μέσα σε σαρκοφάγους Φαραώ, πράγμα που ξεκάθαρα υποδεικνύει το πόσο σπουδαίο καρπό θεωρούσαν το ρόδι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι. Απεικονίσεις ροδιών βρίσκουμε σε αιγυπτιακούς τάφους που χρονολογούνται από το 2500 π.Χ.
~ Στην αρχαία Ρώμη στόλιζαν τα μαλλιά της νύφης με κλαδιά ροδιάς, για να εξασφαλίσουν έναν ευτυχισμένο και γόνιμο γάμο.
~ Οι αρχαίοι Φοίνικες προσέφεραν ρόδια κατά την διάρκεια των μεγάλων θρησκευτικών εορτών, ως σύμβολα ζωής.
~ Στην Κίνα, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, συνηθίζεται να δίνουν ως γαμήλιο δώρο ένα κεραμικό ρόδι ή μια εικόνα σπασμένου ροδιού, για να φέρει στους νεόνυμφους ευημερία και γονιμότητα.
~ Στην αρχαία Περσία, όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος, οι πολεμιστές κρατούσαν δόρατα που ήταν διακοσμημένα με εγχάρακτες χρυσές ροδιές. Πίστευαν πως έτσι εξασφάλιζαν την ασφαλή επιστροφή τους. Στο σημερινό Ιράν εξακολουθείται να πιστεύεται ότι το ρόδι μπορεί να φέρει υγεία και μακροζωία.
~ Οι Βεδουίνοι της Μέσης Ανατολής, μέχρι και σήμερα συνηθίζουν να σπάνε ρόδια στους γάμους και να τα ρίχνουν μέσα στην σκηνή των νεόνυμφων, για να είναι το ζευγάρι γόνιμο.

 ~*~*~

ΤΟ ΡΟΔΙ ΣΤΙΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ

Το ρόδι κάνει την εμφάνισή του σε κάθε αρχαία θρησκεία ανά την υφήλιο. Αυτό το ιδιαίτερο φρούτο με το λαμπερό χρώμα και την γλυκόστυφη γεύση, φαίνεται να έχει περάσει από τα χέρια κάθε θεότητας και να έχει διακοσμήσει κάθε ναό και ιερατικό ένδυμα.

 …Στον Ινδουισμό

Σύμβολο ευημερίας και γονιμότητας είναι το ρόδι και για τον Ινδουισμό. Όντας όμως ταυτόχρονα σύμβολο θείας εύνοιας (όπως και για τον Βουδισμό), το ρόδι εμφανίζεται στα χέρια πολλών Ινδουιστικών Θεών. 

...Στον Εβραϊσμό

«Και έκανε τους στύλους, και δύο σειρές από ρόδια ολόγυρα επάνω στο ένα δίχτυ, για να σκεπάσει με ρόδια τα επιθέματα που ήσαν επάνω στις κορυφές των στύλων· και έκανε το ίδιο και στο άλλο επίθεμα. Και τα επιθέματα, που ήσαν επάνω στην κορυφή των στύλων στη στοά, ήσαν εργασίας από κρίνους τεσσάρων πηχών. Και τα επιθέματα που ήσαν επάνω σε δύο στύλους είχαν ρόδια και από πάνω, κοντά στην κοιλιά, που ήταν κοντά στο διχτυωτό· και τα ρόδια ήσαν 200 κατά σειρά, ολόγυρα, επάνω σε κάθε επίθεμα» (Α’ Βασ. 7:18-20)

Αυτά αναφέρονται στην Παλαιά Διαθήκη, περιγράφοντας τον φημισμένο Ναό του Σολομώντα στην Ιερουσαλήμ. Την παρουσία τους όμως κάνουν τα ρόδια και στα ιερατικά ενδύματα των Εβραίων, καθώς σαφώς δίνονται οδηγίες για το πώς θα στολιστούν, στο βιβλίο της Εξόδου:

«Και θα κάνεις επάνω στα κράσπεδά του ρόδια από βαθυγάλαζο ύφασμα, και πορφυρούν, και κόκκινο, επάνω στα κράσπεδά του, ολόγυρα· και χρυσά κουδούνια ανάμεσά τους, ολόγυρα· ένα χρυσό κουδούνι και ένα ρόδι, ένα χρυσό κουδούνι και ένα ρόδι, επάνω στα κράσπεδα του ποδήρη, ολόγυρα.» (Έξ. 28:33-34)

«Και έκαναν επάνω στα κράσπεδα του ποδήρη ρόδια, από βαθυγάλαζο ύφασμα, και πορφυρούν, και κόκκινο, και κλωσμένη βύσσο. Και έκαναν κουδούνια από καθαρό χρυσάφι, και έβαλαν τα κουδούνια ανάμεσα στα ρόδια επάνω στο κράσπεδο του ποδήρη, ολόγυρα, ανάμεσα στα ρόδια· κουδούνι και ρόδι, κουδούνι και ρόδι, επάνω στα κράσπεδα του ποδήρη, του υπηρετικού, ολόγυρα· καθώς ο Κύριος πρόσταξε στον Μωυσή» (Εξ. 39:24-26)

Αυτές οι απεικονίσεις των ροδιών μαζί με τα κουδουνάκια, συμβολίζουν τον κεραυνό και την αστραπή. Συμβολισμοί που ολοφάνερα είναι επηρεασμένοι από τις αρχαιότερες θρησκείες.

Επιπλέον, Τα ρόδια, μαζί με τα σύκα και τα σταφύλια, όπου μπορούσαν να καλλιεργηθούν συμβόλιζαν την εύφορη γη, όπως σαφώς συμπεραίνεται από εδάφια της Παλαιάς Διαθήκης στα βιβλία των Αριθμών, Ιωήλ, Αγγαίου και Δευτερονόμιου. Αναφορές στο ρόδι και την ροδιά γίνεται επίσης στο Α’ Σαμουήλ, στο Β’ Χρονικών, στον Ιερεμία, και επανειλημμένα στο Άσμα Ασμάτων.

Όσο για το δέντρο ροδιά υπήρξε (και εξακολουθεί μέχρι σήμερα) να είναι σύμβολο δικαιοσύνης και ηθικής. Ο καρπός της, το ρόδι, λέγεται ότι έχει τόσα σπόρια όσα και οι εντολές της Τορά (613).

Μπαίνοντας στον εβραϊκό μυστικισμό, την Καμπάλα, η ροδιά συμβολίζει το Δέντρο της Ζωής και, σύμφωνα με τις πεποιθήσεις αρκετών, το ρόδι είναι «ο απαγορευμένος καρπός της γνώσης του καλού και του κακού», από τον οποίο έφαγαν οι πρωτόπλαστοι. 

…Στον Βουδισμό

Η ουσία της θεϊκής επιρροής, συμβολίζεται με ένα ρόδι κι έτσι το ρόδι είναι ένα από τα τρία πλέον ευλογημένα φρούτα, σύμφωνα με τον Βουδισμό.

Λέγεται επίσης ότι, μεταξύ όλων των πολύτιμων και σπουδαίων δώρων που έλαβε ο Βούδας εν όσω ήταν στην γη, αυτό που τον έκανε πιο ευτυχισμένο απ’ όλα ήταν ένα μικρό ρόδι που του προσέφερε μια φτωχή γριούλα.

…Στον Χριστιανισμό

Σύμβολο αιώνιας ζωής και ανάστασης, το ρόδι κατέχει μια από τις σπουδαιότερες θέσεις στα σύμβολα του Χριστιανισμού. Πέραν όμως αυτού, το ρόδι είναι και σύμβολο φιλανθρωπίας και σύμβολο αλτρουισμού. Συνήθως, για να συμβολίσει ακριβώς αυτό, απεικονίζεται έχοντας έναν σταυρό να βγαίνει από μέσα του. Επίσης, εμφανίζεται μερικές φορές στα χέρια της Παρθένου, σε κάποια πολύ όμορφα (και διάσημα) έργα τέχνης, του Λεονάρντο Ντα Βίντσι και του Μποτιτσέλι.  

 …Στον Μωαμεθανισμό

Σύμφωνα με μωαμεθανικό μύθο, κάθε ρόδι εμπεριέχει έναν σπόρο που έχει προέλθει κατευθείαν από τον Παράδεισο και, όπως αναφέρεται στο Κοράνι, ο Μωάμεθ παροτρύνει τους πιστούς να τρώνε ρόδια, μιας και αυτό μπορεί να «εξαγνίζει από τον φθόνο και το μίσος».

~*~*~

ΤΟ ΡΟΔΙ ΣΤΑ ΟΝΕΙΡΑ

Όπως είναι αναμενόμενο, το να δούμε ρόδι ή το δέντρο ροδιά στον ύπνο μας, είναι καλό σημάδι. Αρκεί βέβαια το φρούτο να εμφανίζεται καλό και το δέντρο εύρωστο. Σε αντίθετη περίπτωση, το σημάδι δεν είναι και τόσο καλό.

Για να μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα:

~ Είναι ιδιαίτερα ευοίωνο εάν δούμε να φυτεύουμε ροδιά, ροδιά γεμάτη άνθη ή καρπούς, να κόβουμε ρόδι από την ροδιά, να μας προσφέρουνε ρόδι, να τρώμε ρόδι ή να σπάμε ρόδι. Συνήθως, ένα τέτοιου είδους όνειρο, προμηνύει ευημερία, καλοτυχία, ευχάριστα νέα ή καλή ψυχολογική κατάσταση.
~ Είναι δυσοίωνο εάν δούμε ξεραμένη ροδιά, χαλασμένο ρόδι, να ξεριζώνουμε ροδιά ή να πετάμε ρόδι. Συνήθως, ένα τέτοιου είδους όνειρο, προμηνύει στεναχώριες, αποτυχίες ή κακή ψυχολογική κατάσταση.

 ~~~~~~~~~~~~~

Πηγές:

·       ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ, του Μπουρκερτ Γουωλτερ, Εκδόσεις ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ
·       ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΑΪΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ, του M. P. Nilson, Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ
·       ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ, του Ν. Πολίτη, Εκδόσεις ΓΡΑΜΜΑΤΑ
·       ΡΟΔΙ: ΣΥΜΒΟΛΟ ΚΑΛΗΣ ΤΥΧΗΣ ΚΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ, της Ιωάννας Ξανθοπούλου
·       ΡΟΔΙ, της Μαρίας Γιαννακάρα
·       ΣΠΑΣΤΕ ΤΟ ΡΟΔΙ ΓΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΥΓΕΙΑ, της Καλλιόπης-Άννας Πούλια, εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
·       ΡΟΔΙ - ΡΟΪΟΝ, του Κων/νου Ιππ. Κωστάκη
·       ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΑΙ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ - ΕΝΑΣ ΜΥΘΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ, του Ε. Καλλιτεράκη
·       THE HISTORY OF THE POMEGRANATE: A RELIGIOUS SYMBOL IN EVERY MAJOR FAITH, by Sarah Gilbert
·       CHRISTMAS TRADITIONS IN GREECE, by Thornton B. Edwards
·       WHY A POMEGRANATE?, by Patricia Langley
·       DEATH AND RETURN IN THE MYTH OF DEMETER AND PERSEPHONE, by Kathie Carlson
·       THE POMEGRANATES, by Wor. H. Meij
·       THE WOMAN'S ENCYCLOPEDIA OF MYTHS AND LEGENDS, by Barbara G. Walker
·       PERSEPHONE, by Micha F. Lindemans
·       THE JEWISH FEDERATION OF GREATER DES MOINES
·       GESENIUS'S LEXICON
·       www.tirins.gr
·       www.lagrenade.org
·       www.iolkosrodi.gr
·       www.skai.gr
·       www.gourmed.gr
·       walking-greece.ana-mpa.gr
·       www.pomegranates.org/pome_particulars.html
·       www.rumela.com/events/christmas_symbol.htm
·       www.christmas-day.org/christmas-symbols.html
·       www.tarotteachings.com
·       goddesschess.blogspot.com/2008/03/rimmon-pomegranate-symbol-of-goddess.html
·       www.livingtouch.com/47/pomegranate
·       www.crystalinks.com/pomegranate.html
·       www.danongallery.com/melograni/pomegranates.asp