Αντίο, καλέ μου άνθρωπε...

Ένας σπουδαίος ηθοποιός του Ελληνικού Κινηματογράφου, ο δικός μας, ο Θανάσης Βέγγος, έφυγε σήμερα από τη ζωή σε ηλικία 84 ετών, έπειτα από πολύμηνη ταλαιπωρία με την υγεία του.

Ο Θανάσης Βέγγος γεννήθηκε στον Πειραιά, στο Νέο Φάληρο, στις 29 Μαΐου του 1927 και ήταν το μοναχοπαίδι του Βασίλη και της Ευδοκίας Βέγγου. Ο πατέρας του ήταν δημόσιος υπάλληλος, συγκεκριμένα εργαζόταν στην Εταιρεία Ηλεκτρισμού. Κατά την περίοδο της Κατοχής, αγωνίστηκε, για να σώσει από την ανατίναξη που σχεδίαζαν οι Γερμανοί το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής Εταιρείας στο Φάληρο.

Σύμφωνα με μαρτυρίες, το εργοστάσιο σώθηκε χάρη στις προσπάθειες αυτού ακριβώς του ανθρώπου, ο οποίος στη συνέχεια απολύθηκε από τη δουλειά του, εξαιτίας των αριστερών φρονημάτων του.

Η απόλυση του πατέρα του, όπως ήταν αναμενόμενο, προκάλεσε σοβαρό οικονομικό πρόβλημα στην οικογένεια του Θανάση, κάτι που τον αναγκάζει να ριχτεί στον αγώνα για το μεροκάματο. Κυριότερη μεταξύ των επαγγελμάτων με τα οποία ασχολήθηκε ήταν η απασχόληση σε επεξεργασίες δερμάτων. Παράλληλα, έκανε διάφορα μικροθελήματα στη γειτονιά του.

Οι αριστερές του καταβολές και οι πολιτικές του πεποιθήσεις οδήγησαν όμως και τον νεαρό τότε Θανάση αντιμέτωπο με την εκδικητικότητα του κράτους. Γνώρισε από κοντά τη Μακρόνησο 1948-1950, ένα τόπο μαρτυρίου για χιλιάδες αριστερούς φαντάρους αλλά και πολίτες.

Εκεί, στον κατ' ευφημισμόν «νέο Παρθενώνα», ο νεαρός Θανάσης βίωσε τον εξευτελισμό, έμαθε να υπομένει, υιοθέτησε την αξιοπρέπεια ως στάση ζωής και ταυτόχρονα γνώρισε τη συντροφική αλληλεγγύη. Εκεί, επίσης, συνδέθηκε φιλικά με τον Νίκο Κούνδουρο, τον άνθρωπο που θα άλλαζε την πορεία της ζωής του.

Αυτή η γνωριμία οδήγησε στην πρώτη του εμφάνιση στον κινηματογράφο, το 1954, στην ταινία «Μαγική Πόλις» του Κούνδουρου. Εκεί υποδύεται τον πωλητή λεμονιών στη λαχαναγορά, μέλος μιας παρέας νεαρών βιοπαλαιστών. Ο ήρωας λέγεται Θανάσης, ο Βέγγος ίσως να υποδύεται τον εαυτό του, όνομα που θα τον ακολουθεί στη συνέχεια σε πολλές άλλες ταινίες και θα αποτελεί και κομμάτι των τίτλων των ταινιών του («Ο Θανάσης, η Ιουλιέτα και τα λουκάνικα», «Τι έκανες στον πόλεμο, Θανάση;», «Θανάση, πάρε τ' όπλο σου», «Δικτάτωρ καλεί Θανάση», «Ο Θανάσης στη χώρα της σφαλιάρας» κ.τ.λ.), όταν βέβαια δεν μπαίνει το επώνυμό του («Είναι ένας τρελός τρελός Βέγγος», «Δόκτωρ Ζι-Βέγγος», «Ενας Βέγγος για όλες τις δουλειές»).

Για τα επόμενα πέντε χρόνια έπαιξε σε μικρούς ρόλους, εργαζόμενος παράλληλα και ως φροντιστής στα πλατό. Την περίοδο αυτή εμφανίστηκε σε μερικές από τις πιο ιστορικές ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου, όπως «Ο δράκος», «Διακοπές στην Αίγινα», «Μανταλένα», «Συννεφιασμένη Κυριακή», «Ο Ηλίας του 16ου», «Ποτέ την Κυριακή». Ο πρώτος του μεγάλος ρόλος είναι μαζί με τον Νίκο Σταυρίδη στην ταινία «Οι δοσατζήδες» του 1960. Τον ίδιο καιρό, το 1959 πήρε άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ηθοποιού όχι από Σχολή αλλά ως εξαιρετικό ταλέντο με εξετάσεις σε ειδική επιτροπή. Η πρώτη του θεατρική παράσταση ήταν στην επιθεώρηση «Ομόνοια πλατς πλουτς», δίπλα στους Νίκο Ρίζο και Γιάννη Γκιωνάκη, επίσης το 1959.

Τα επόμενα χρόνια, συνεργαζόμενος κυρίως με τον σκηνοθέτη Πάνο Γλυκοφρύδη, αναπτύσσει τον τύπο του νευρικού, αεικίνητου τύπου, που τον καθιέρωσε και αρχίζει να γίνεται δημοφιλής. Με ταινίες όπως «Ψηλά τα χέρια», «Χίτλερ», «Μην είδατε τον Παναή», «Ζήτω η τρέλα», «Πολυτεχνίτης κι ερημοσπίτης» καθιερώνεται στη συνείδηση του κοινού. Το 1964, σε αναζήτηση καλλιτεχνικής ελευθερίας, ίδρυσε τη δική του εταιρεία παραγωγής ΘΒ - Ταινίες Γέλιου.

Την περίοδο 1965-1969, συνεργαζόμενος με τον Πάνο Γλυκοφρύδη και τον Ερρίκο Θαλασσινό, αλλά και σκηνοθετώντας ο ίδιος κάποιες φορές, γύρισε τις καλύτερες κατά γενική ομολογία ταινίες του, όπως τις «Φανερός πράκτωρ 000», «Τρελός, παλαβός και Βέγγος», «Ποιος Θανάσης;», που τις χαρακτηρίζουν το σουρεαλιστικό χιούμορ, ο αυτοσχεδιασμός και η πηγαία ερμηνεία.

Παρά την εμπορική και καλλιτεχνική τους επιτυχία, οι ταινίες αυτές οδηγούν την εταιρεία του Βέγγου σε κλείσιμο και τον ίδιο σε οικονομική καταστροφή, από την οποία θα συνέλθει μόνο έπειτα από πολλά χρόνια.

Η καριέρα του συνεχίζεται με τον σκηνοθέτη Ντίνο Κατσουρίδη, ενώ η δημοτικότητά του παραμένει σταθερή κι οδηγεί στην αποθέωσή του από τον κόσμο στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 1971, όπου η ταινία «Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση;» αποσπά τα βραβεία κριτικών και κοινού. Άλλη σημαντική ταινία αυτής της περιόδου είναι «Ο Θανάσης στη χώρα της σφαλιάρας» του 1976. Η θεματολογία των ταινιών του μετατοπίζεται προς την κοινωνική κριτική, ενώ το 1983 σταματά για λίγα χρόνια να κάνει κινηματογράφο.

Τη δεκαετία του '80, ασχολείται με το γύρισμα έξι βιντεοταινιών και της τηλεοπτικής σειράς «Βεγγαλικά» που, ύστερα από προσπάθειες πολλών ετών, προβλήθηκε τελικά στην τηλεόραση το 1988. Το 1990 εμφανίστηκε στη σειρά του ΑΝΤ1 «Αστυνόμος Θανάσης Παπαθανάσης».

Η επιστροφή του στον κινηματογράφο γίνεται με την ταινία «Ήσυχες μέρες του Αυγούστου» του Παντελή Βούλγαρη. Η ερμηνεία του έχει πια διαφοροποιηθεί, είναι χαμηλών τόνων αλλά μεγάλης εκφραστικότητας, με κορυφαία στιγμή τον ρόλο του στην ταινία «Όλα είναι δρόμος» του 1998.

Την περίοδο αυτή εμφανίστηκε επίσης στην Επίδαυρο, το 1997 στο ρόλο του Δικαιόπολι στους Αχαρνής και το 2001 στην «Ειρήνη» του Αριστοφάνη με μεγάλη επιτυχία. Το 2002, σχεδόν πενήντα χρόνια μετά την πρώτη του κινηματογραφική εμφάνιση, ο Θανάσης Βέγγος κράτησε έναν από τους βασικούς ρόλους στην τηλεοπτική σειρά «Περί ανέμων και υδάτων».

Ο Θανάσης Βέγγος στην πορεία του στον ελληνικό κινηματογράφο, ο εκφραστικός αυτός ηθοποιός με τη φαλάκρα, το συμπαθητικό πρόσωπο, την αβέβαιη έκφραση, κατάφερε να ενσαρκώσει τον μέσο Έλληνα: τον φουκαρά, τον γκαφατζή, τον αγαθό, τον περιδεή, τον αγχωμένο, τον κυνηγημένο, αλλά και τον καπάτσο, τον άνεργο, τον πολυτεχνίτη - ερημοσπίτη, τον τίμιο - εργατικό, τον άνθρωπο που μπροστά στον αγώνα για επιβίωση, κάνει κάθε είδους δουλειά. Διαμόρφωσε έναν μοναδικό λαϊκό κινηματογραφικό ήρωα, μια περσόνα ολοκληρωμένη και αναγνωρίσιμη, με σταθερά χαρακτηριστικά, μια αεικίνητη φιγούρα, έναν κλόουν, έναν Έλληνα Σαρλό.

Ο Θανάσης Βέγγος έχει τιμηθεί με τα παρακάτω βραβεία:

Έτος	Φορέας	Βραβείο	Ταινία
1962	Ένωση Ελλήνων κριτικών
1971	Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης	Α' Ανδρικού Ρόλου	Τι έκανες στον πόλεμο, Θανάση;
1971	Ένωση Ελλήνων κριτικών		Τι έκανες στον πόλεμο, Θανάση;
1972	Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης	Ερμηνείας Α' Ανδρικού Ρόλου*	Θανάση, πάρε τ' όπλο σου
1991	Κρατικό βραβείο	Ερμηνείας Β' Ανδρικού Ρόλου	Ήσυχες μέρες του Αυγούστου
1993	Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης	Ειδικό βραβείο για το σύνολο του έργου του
2008	Πρόσωπα 2008	Ειδικό βραβείο για το σύνολο του έργου του

*Το βραβείο αυτό του δόθηκε και ως αντίδραση στο τότε καθεστώς.

Το 2002, ο Δήμος Κορυδαλλού τίμησε τον καταξιωμένο ηθοποιό, δίνοντας το όνομά του στο 1.900 θέσεων, δημοτικό αμφιθέατρο της περιοχής.

Τον Οκτώβριο του 2008, ο Δήμος Πειραιά μετονομάζει, ύστερα από απόφαση του Δ.Σ., την πλατεία Ευαγγελισμού στο Νέο Φάληρο, γενέτειρα του ηθοποιού, σε πλατεία Θανάση Βέγγου.

Φιλμογραφία

Μαγική πόλις (1954)... Θανάσης

Καταδικασμένη κι απ' το παιδί της (1955)

Ο δράκος (1956)... Σπαθής

Κυριακάτικοι ήρωες (1956)... ναύτης, φίλαθλος

Το κορίτσι με τα μαύρα (1956) .... χωροφύλακας

Το κορίτσι με τα παραμύθια (1956)

Το κορίτσι της αμαρτίας (1957)

"Ο Ηλίας του 16ου"

Έχει θείο το κορίτσι (1957) .... ταξιτζής

Μαρία Πενταγιώτισσα

Τσαρούχι, πιστόλι, παπιγιόν

Της τύχης τα γραμμένα (1957) ... Μουτζουρίδης

Για το ψωμί και τον έρωτα, ή Συννεφιασμένη Κυριακή (1957)... Θανάσης

Ο Μιμίκος και η Μαίρη (1958)

Κάθε εμπόδιο για καλό (1958)... Γιάννης Παπαδόπουλος, νευρολόγος

Χαρούμενοι αλήτες

Η φτώχεια θέλει καλοπέραση

Διακοπές στην Αίγινα (1958)

Το εισπρακτοράκι

Ο θείος από τον Καναδά (1959) .... Πάνος

Δοσατζήδες (1959)

Η μουσίτσα(1959)... Φοίβος

Γαμήλιες περιπέτειες (1959)... παγοπώλης

Καραγκιόζης, ο αδικημένος της ζωής .... Μελέτης Μελετόπουλος

Ανθισμένη αμυγδαλιά (1959)

Το αγοροκόριτσο .... σερβιτόρος

Ο Ηλίας του 16ου (1959) .... Θωμάς

Περιπλανώμενοι Ιουδαίοι

Τα ντερβισόπαιδα (1960) .... Πολύδωρος

Τυφλός άγγελος (1960)

Το ραντεβού της Κυριακής (1960)

Μήτρος και Μητρούσης στην Αθήνα (1960) .... Μήτρος

Το κλοτσοσκούφι (1960)... θυρωρός

Ποτέ την Κυριακή (1960)

Η αυγή του θριάμβου (1960)

Ερωτικά παιχνίδια (1960)... ξενοδόχος

Για σένα την αγάπη μου (1960)

Οι 900 της Μαρίνας (1960) ... Παρτσακλής

Μια του κλέφτη

Μανταλένα (1960) .... χωροφύλακας

Ζητείται ψεύτης (1961) .... Βρασίδας

Χαμένα όνειρα (1961)... Βαγγέλης

Ποια είναι η Μαργαρίτα (1961) ... Γρηγόρης Λαδιάς

Οικογένεια Παπαδοπούλου (1961) ... Σπύρος

Λάθος στον έρωτα (1961) ... Θύμιος

Η Λίζα και η άλλη .... Πέτρος Βανδής

Η κατάρα της μάνας (1961)... Πασχάλης

Δούλεψε για να φας (1961) ... Αυγουστής

Ευτυχώς τρελάθηκα .... Μανώλης

Το πιθάρι (1962)

Ψηλά τα χέρια Χίτλερ (1962).... Παναγής

Το πιθάρι (1962)... Ανδρέας

Ζήτω η τρέλα .... Ρωμαίος

Ο βασιλιάς της γκάφας (1962).... Φρίξος

Αστροναύτες για δέσιμο

Μην είδατε τον Παναή (1962) .... Παναής Παπαπαναγόπουλος

Γαμπρός για κλάματα

Η νύφη το 'σκασε (1962)... Χαρίλαος

Δουλειές του ποδαριού (1962).... Μήτρος

Ο ατσίδας (1962).... Θρασύβουλας

Ο Ιππόλυτος και το βιολί του (1963) .... Ιππόλυτος

Τύφλα να 'χει ο Μάρλον Μπράντο (1963).... Στέφανος Αυγερινός

Πολυτεχνίτης κι ερημοσπίτης (1963) .... Θανάσης Μπιρμπίλης

Ο τρελάρας (1963) .... Ερρίκος Δελαπόρτας

Το τυχερό πανταλόνι(1963)... Θανάσης Φουκαράς

Σχολή για σωφερίνες (1964)... Μπάμπης

Οι φτωχοδιάβολοι (1964)... Φρίξος

Ο καταφερτζής (1964)... Κανέλλος Καραμπατσάς

Ο πολύτεκνος

Θα σε κάνω βασίλισσα (1964) .... Αντώνης Τσιλιβίκης και Αντώνης Μπεϊζάνης

Έξω φτώχεια και καλή καρδιά (1964).... Θανάσης Κούτρας

Ευτυχώς τρελάθηκα (1966) ... Μανώλης

Τα δίδυμα .... Σταμάτης / Μπούλης

Είναι ένας τρελός, τρελός, τρελός Βέγγος (1965) .... Θανάσης Θανασάκης

Ο παπατρέχας (1966) .... Πολύδωρος Λαγός

Φανερός πράκτωρ 000 (1967) .... Αθανάσιος Βόμβας (Θου Βου)

Πάρε κόσμε (1967) .... Αγαθοκλής

Τρελός, παλαβός και Βέγγος .... Θανάσης

Δόκτωρ Ζι-Βέγγος (1968) .... Θανάσης

Ποιός Θανάσης (1968) .... Θανάσης

Ένα ασύλληπτο κορόιδο (1969)... Κυριακούλης

Θου-Βου: φαλακρός πράκτωρ, επιχείρησις Γης Μαδιάμ (1969).... Αθανάσιος Βόμβας

Ένας Βέγγος για όλες τις δουλειές (1970) .... Θανάσης Χατζηκαραθανάσης

Ο Θανάσης, η Ιουλιέτα και τα λουκάνικα (1970) .... Θανάσης

Διακοπές στο Βιετνάμ (1971) .... Θανάσης

Τι έκανες στον πόλεμο, Θανάση; (1971) .... Θανάσης

Ξένοιαστος παλαβιάρης .... Θανάσης

Θανάση, πάρε τ' όπλο σου (1972) .... Θανάσης

Ο άνθρωπος που έτρεχε πολύ (1973) .... Θανάσης Ζεβεδαίος

Δικτάτωρ καλεί Θανάση .... Θανάσης

Ο τσαρλατάνος... Θανάσης και Αθανασία κι ο πατέρας τους, μπάρμπα Λευτέρης

Ο Θανάσης στη χώρα της σφαλιάρας (1976) .... Θανάσης

Από πού πάνε για τη χαβούζα; (1978) .... Θανάσης Παπαθανάσης

Βέγγος ο υπέροχος

Ο παλαβός κόσμος του Θανάση (1979) .... Θανάσης

Ο φαλακρός μαθητής (1979).... Θανάσης

Θανάση, σφίξε κι άλλο το ζωνάρι (1980) .... Θανάσης Μαγγάνας

Βέγγος, ο τρελός καμικάζι (1980)... Θανάσης Τράμπας

Το μεγάλο κανόνι (1981) .... Θανάσης Απαλοχέρης

Ο Θανάσης και το καταραμένο φίδι (1982) .... Θανάσης

Τρελός και πάσης Ελλάδος (1983) .... Θανάσης

Ο Θανάσης στη χώρα του «Θα» (1988, βίντεο) .... Θανάσης

Made in Greece (1988)

Τρελοκομείον η Ελλάς (βίντεο)

Θανάσης ο αισιόδοξος (1989, βίντεο) .... Θανάσης

Το δίδυμο της συμφοράς (βίντεο)

Κρεβάτι για πέντε (βίντεο)

Ο πρωταθλητής (βίντεο)

Θανάσης ο βομβιστής (1990, βίντεο)... Θανάσης

Ήσυχες μέρες του Αυγούστου (1991) .... Νικόλας

Ζωή χαρισάμενη (1993) .... Μάρκος

Το βλέμμα του Οδυσσέα (1995) .... ταξιτζής

Βήματα (1996, τηλεταινία)

Όλα είναι δρόμος (1998) .... θηροφύλακας

Το αίνιγμα (1998).... Λίνος και Θανάσης

Η ιστορία της Λίλυ (2002)

Ψυχή Βαθειά (2009)

The Flight of the Swan (2010)

Ενδεικτική αναφορά σε θεατρικές παραστάσεις

Θίασος Γιάννη Γκιωνάκη - Νίκου Ρίζου - Τάκη Μηλιάδη (1959-60) : Δημήτρη Βασιλειάδη και Ναπολέοντα Ελευθερίου "Μαντουμπάλα και Καινούργια Αθήνα" , Χρήστου Γιαννακόπουλου και Αλέκου Σακελλάριου "Ανθρωποι του 60".

Θέατρο Ακροπόλ (1963) : Γ. Ασημακόπουλου - Β. Σπυρόπουλου - Π.Παπαδούκα "Οκτώ άνδρες κατηγορούνται" Ασημ. Γιαλαμά - Κ. Πρετεντέρη - Ναπ. Ελευθερίου "Κόκκινα Τριαντάφυλλα"

Θέατρο Εθνικού Κήπου (1963) : Ασημ. Γιαλαμά - Κ. Πρετεντέρη "Οι φτωχοδιάβολοι" ρόλος Φρίξος

Θέατρο Ακροπόλ (1963-64) συνθιασάρχης με τους Ρένα Βλαχοπούλου , Γ. Δάνη : Γ. Γιαννακόπουλου - Κ. Νικολαίδη - Γ. Οικονομίδη "Αρχοντορεμπέτισσα" και "Κύπρος γιοκ"

Συνθιασάρχης με τη Σμαρούλα Γιούλη (1969-1970) : Γ. Λαζαρίδη "Ο τρελός του Λούνα Παρκ και η ατσίδα" (ρόλος Θανάσης)

Από το 1970 και επί σειρά ετών συγκρότησε επανειλημμένως δικούς του θιάσους σε διάφορες περιόδους. Αναφέρονται τα έργα:

Γ. Λαζαρίδη "Ο τρελός του Λούνα Παρκ" στο θέατρο Παρκ (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) ως Θανάσης ο Απόλας. Έπαιξε το ίδιο έργο σε πολλές παραστάσεις και το παρουσίασε, επίσης, μεταξύ άλλων σε περιοδεία του στις Η.Π.Α..

Αλ. Σακελλάριου "Τι έκανες στον Τρωικό πόλεμο , Θανάση" (Μενέλαος)

Γ. Λαζαρίδη " Το βλήμα" (Θανάσης Μουρλός)

Γ. Μιχαηλίδη - Γιαν. Ξανθούλη "Μαμ , κακά κοκό και νάνι" θέατρο Ριάλτο (στην Κυψέλη)

Το 1976-77 συνεργάζεται με τον θεατρικό επιχειρηματία του θεάτρου Ακροπόλ Βασίλη Μπουρνέλλη και εμφανίζεται στο μονόπρακτο του Ηλία Λυμπερόπουλου «Τα μεταξωτά βρακιά…..» (δεύτερο μέρος της επιθεώρησης «Έξω απ’ τα δόντια») σε σκηνοθεσία Ντίνου Κατσουρίδη.

Ανοιχτό Θέατρο Γ. Μιχαηλίδη (1995 - Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου κ.λπ). Αριστοφάνη "Ειρήνη" (Τρυγαίος)

Θέατρο Δελφινάριο (1997): Λάκη Μιχαηλίδη - Γιώργου Σκούρτη - Μήτσου Ευθυμιάδη "Ελλην Εξασθενητής" Επιθεώρηση

Ανοιχτό Θέατρο (1998 - Φεστιβάλ Επιδαύρου κ.λ.π.) Αριστοφάνη "Αχαρνής" (Δικαιόπολις)

Θέατρο Ακροπολ (1998-99 έκτακτη συμμετοχή) "Ελληνες είστε και φαίνεστε" Επιθεώρηση σε σκηνοθεσία Χάρρυ Κλυνν, χειμώνας 1998-99, με τους: Χάρρυ Κλυνν - Θανάση Βέγγο - Στάθη Ψάλτη - Παύλο Κοντογιαννίδη - Γιάννη Καπετάνιο...

Στην Επίδαυρο επανεμφανίζεται το 2001 με την "Ειρήνη" του Αριστοφάνη και συνεχίζει σε περιοδεία με τεράστια επιτυχία.